Tanie dochodzenie swoich praw przed sądem – uzyskanie „przedsądu”

Powodem dla których cześć osób nie decyduje się na sądowe dochodzenie swoich roszczeń (zwłaszcza np. w zakresie robót budowlanych gdzie roszczenia nierzadko przekraczają kilkaset tysięcy złotych) jest wysoki koszt postępowania, co w powiązaniu z często nie pewnym wynikiem sporu może skutkować nie tylko brakiem odzyskania należności a wręcz przeciwnie do zwiększenia zadłużenia. Jednak istnieje kilka możliwości pozwalających zminimalizować takie ryzyko.
Wysokość ponoszonych kosztów to nie tylko 5% opłaty od dochodzonej kwoty (nie więcej jednak niż 100 tys. PLN) ale też koszty opinii biegłych oraz w wypadku przegrania sprawy koszty zastępstwa procesowego które mogą sięgnąć nawet 120 tys. PLN (w większości wypadków jednak na poziomie ok. 10.000 PLN). Spory sądowe nierzadko bowiem rozbijają się w zakresie merytorycznego rozstrzygania o braki dowodowe, sprzeczne zeznania świadków czy inne okoliczności które zwykle nie pozwalają jednoznacznie przed wdaniem się w spór uznać iż pozew jest „wygrany”, a powyższe sprawia że wskazane koszty postępowania sprawią iż zakończenie negatywnego sporu nie będzie tylko skutkować utratą dochodzonych pieniędzy ale i powstaniem znacznych zobowiązań związanych z ponoszeniem kosztów postępowania.
Dostrzegając powyższe uwarunkowania praktyka wypracowała 3 podstawowe rozwiązania pozwalające zminimalizować opisane ryzyko.
Pozew częściowy – pozew „na próbę”
Najbardziej pewnym i prawnie skutecznym rozwiązaniem jest tzw. pozew częściowy. Polega on na częściowym dochodzeniu (np. z 100.000 PLN dochodzi się 1.000 PLN) swojego roszczenia w postępowaniu sądowym. Wynik takiego postępowania rozstrzyga o to czy istnieją podstawy domagania się podstawowego żądania i w odrębnym postępowaniu należy tylko ustalić już zasadność wyliczenia pozostałej kwoty (bez zastanawiania się czy istnieje podstawa odpowiedzialności). Tym samym za 50 PLN (opłata sądowa) ryzykując ok. 300 PLN w wypadku przegranej (nie wliczając ewentualnych kosztów opinii biegłych) uzyskujemy pewność czy nasze roszczenie jest zasadne i pozostanie nam jedynie złożenie dodatkowego pozwu gdzie przedmiotem sporu będzie już tylko ustalenie czy pozostała kwota jest prawidłowo wyliczona.
Minusem wskazanego rozwiązania jest ryzyko przedawnienia pozostałej kwoty, jednak powyższe można zminimalizować dokonując przed upływem terminu przedawnienia sądowego zawezwania do próby ugodowej (koszt 40-300 PLN), którego (jednokrotne) dokonanie, na chwilę obecną uznaje się za skuteczne przerwanie biegu przedawnienia skutkujące ponownym jego „liczeniem”.
Wniosek o zabezpieczenie dowodu
W sporach w których o zasadności żądania powództwa decydować będzie w większości opinia biegłego sądowego, jednym z stosowanych rozwiązań jest wniosek o zabezpieczenie dowodu. Wniosek taki ma jednak z punktu widzenia zastosowania w praktyce wadę w postaci uwarunkowania decyzji sądu o przeprowadzeniu zabezpieczenie od wykazania iż jego nie zrealizowanie może znacznie utrudnić lub uniemożliwić dochodzenie w sądzie swoich praw. Jednak dość często taki wniosek będzie istotnie zamykał w przyszłości temat oceny zasadności roszczenia, gdyż np. w wypadku wadliwości wykonania prac budowlanych w wypadku konieczności usunięcia tych wad, przed przystąpieniem do ich usuwania biegły oceni czy rzeczywiście były one wadliwe a tym samym późniejsze dochodzenie odszkodowania, kar umownych czy zwrotu kosztu w większości wypadków będzie formalnością. Koszt takiego wniosku to 40 PLN jednak zawsze należy pamiętać iż zabezpieczenie zostanie wykonane wyłącznie w wypadku pokrycia jego kosztów przez wnioskodawcę (w wypadku biegłych to kwota rzędu 2-5 tys. PLN).
Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia
O wiele mniej pewnym sposobem dokonania wstępnego „sondażu” opinii sądu jest wniesienie przed wdaniem się w spór sądowy wniosku o zabezpieczenie roszczenia. Niewielki koszt takiego wniosku (100 PLN) sprawia iż często przed wdaniem się w spór, nie tylko z powodu chęci zabezpieczenia roszczenia (np. poprzez zajęcie i zabezpieczenie na depozycie sądowym kwoty dochodzonej w sporze), zwłaszcza w wypadku spornych spraw powodowie sięgają po tą instytucję prawną. Minusem rozwiązania jest to iż przesłanką przyznania zabezpieczenia jest tu nie tylko uprawdopodobnienie roszczenia oceniane przez sąd, ale również konieczność wykazania ryzyka związanego z brakiem zabezpieczenia jak np. ukrywanie majątku przez dłużnika lub ciągłe straty skutkujące wyprzedażą majątku pozywanego. Jednak jeśli już na etapie rozpatrywania składanego wniosku, sąd dokonuje jego oceny jako nie uprawdopodobnionego, jest to bardzo ważny sygnał każący rozważyć co najmniej sposób konstruowania roszczenia procesowego a może nawet rezygnacji z sądowego dochodzenia należności.